شهید محمدحسین صادقی نیلی (۱۳۱۸-۱۳۶۹)

شهید صادقی نیلی درسال ۱۳۱۸ در قریه نیلی ولایت ارزگان (دایکندی) متولد شد. آموزش دروس متداول روز را در قریه و منطقه‌اش شروع کرد. سپس برای تکمیل تحصیلات به نجف اشرف رفت. پس از تحصیل در نجف، به قریه نیلی برگشت و در اولین گام، مدرسه علمیه «المهدی/ مهدیه» نیلی را بنا نهاد. پس از این، افزون بر تدریس به فعالیت‌های اجتماعی پرداخت. مبنای عمل او در این فعالیت‌ها، حمایت از ستم‌دیدگان بود. تکیه بر همین مبنا، او را واداشت که در سال ۱۳۵۸ علیه حکومت مستبد وقت برخیزد و به‌عنوان «پیشگام و سردار جهاد در مناطق مرکزی»، همراه با مجاهدین این مناطق که غالبا در ادامه در جریان پاسداران جهاد اسلامی افغانستان گردهم آمدند، به آزادسازی مناطق مرکزی بپردازد. شهید صادقی نیلی افزون بر فعالیت‌های سیاسی و نظامی کم‌نظیر و پیشگامی در فتح هزارجات، به سازندگی‌های گسترده‌ی فرهنگی و اقتصادی در محیط خویش نیز پرداخت. او، که رنج محرومیت‌های مختلف فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی را با خون و استخوانش احساس کرده بود، در جهت محرومیت‌زدایی، اقدام به حفر کانال‌های آب، احیای زمین‌های موات و ساخت سرک و راه کرد. وی سازندگی، اعتدال و عدالت را، تنها راه روشن رفع محرومیت از مناطق مرکزی و تأمین وحدت در این مناطق می‌دید و در جهت تأمین آن موارد، از هیچ تلاشی فروگزار نکرد. عدالت‌گری، وحدت‌طلبی و قاطعیت شهید صادقی نیلی، سبب شد که تعدادی از بدخواهان مردم دست به توطئه زده و در شام ۲۴ عقرب ۱۳۶۹ وی و پسر خردسالش را به شهادت برسانند.